عزاداری ۸ محرم یا شب تاسوعا مشهورترین و پرجمعیت‌ترین برنامه حسینیه است که همه ساله با حضور صدها هزار نفری مردم به نام و یاد حضرت عباس(ع) برگزار می‌شود.

از این دسته عزاداری به عنوان بزرگترین تجمع عزاداران امام حسین(ع) در ایران نام برده می‌شود، این روز در تقویم سوگواری زنجان به «یوم الابوالفضل و یوم العباس» معروف است. این مراسم در ۱۵ دی ۱۳۸۷ش به عنوان دهمین میراث معنوی ایران در فهرست میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ثبت رسید.

یوم‌ُالعَباس مراسم عزاداری شیعیان زنجان به یاد حضرت عباس در روز هشتم محرم. در این مراسم دسته‌ عزاداری از حسینیه اعظم زنجان به سمت امامزاده سید ابراهیم حرکت کرده و در طول مسیر، عزاداری می‌کنند. برای اجرای این مراسم، از نقاط مختلف ایران به زنجان، سفر می‌کنند و تعداد حاضران در دسته را تا ۵۰۰ هزار نفر گزارش کرده‌اند. علاوه بر زنجان، در خوزستان نیز مراسمی به همین نام در هفتم ماه محرم برگزار می‌شود.

تاریخچه

قدمت مراسم یوم‌العباس را به دوران حکومت رضاشاه پهلوی نسبت داده‌اند. بر اساس برخی گزارش‌ها، تا پیش از دوره پهلوی، این دسته به صورت محدود برگزار می‌شد و دسته‌های عزاداری به سمت سبزه میدان حرکت می‌کردند و با رسیدن دسته عزاداری، به احترام عزاداران، چند زندانی آزاد می‌شد.

این دسته در دوره پهلوی برای مدتی تعطیل شد و از مدتی مجدد به راه افتاد گفته شده است که اولین قربانی در این مراسم در سال ۱۳۲۷ یا ۱۳۲۸ش انجام پذیرفت و پس از ان این رسم باقی ماند.

این مراسم را بزرگترین دسته عزاداری در ایران می‌دانند و در ۱۵ دی‌ ۱۳۸۷ش، به عنوان دهمین میراث معنوی ایران ثبت شده است.

در سال‌های همه‌گیری ویروس کرونا در ایران، این مراسم برای مدتی لغو شد و به صورت محدودی برگزار گردید.

رئیس حوزه هنری استان زنجان در مرداد ۱۴۰۲ش اعلام کرد که این کانون قصد دارد تا خرده‌روایت‌های مردمی در خلال این مراسم را گردآوری نماید و بعدا به صورت مکتوب، فیلم و عکس منتشر گردد.

صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، این مراسم را به صورت زنده از شبکه‌های مختلفی گزارش می‌کند.

شیوه اجرای مراسم

همه ساله در هشتم محرم، همزمان با شب تاسوعا دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان با حضور خیل کثیری از عزاداران، از حسینیه اعظم به سمت امامزاده سید ابراهیم حرکت می‌کند.

زمان آغاز حرکت این دسته،‌ بعد از اقامه نماز ظهر و عصر است. در طول مسیر دسته عزاداری نیز، تعداد بسیاری از موکب‌ها، به پذیرایی از حاضران در دسته عزاداری مشغول هستند.

در زمان اجرای این مراسم، تعداد زیادی قربانی صورت می‌گیرد که بر اساس برخی آمارها، دومین قربانگاه جهان اسلام پس از قربانگاه منا، در خلال این مراسم انجام گیرد.

در گذشته برای اطلاع از برگزاری دسته، بر پشت‌بام حسینیه اعظم، طبل نواخته می‌شد و امروزه با انتشار اعلامیه‌ها، این دعوت صورت می‌گیرد.[۴]

به گزارش برخی منابع، تعداد عزاداران این دسته، ۵۰۰ هزار نفر عنوان شده است[۵] که ۵ تا ۷ هزار نفر از آنان از نقاط دیگر ایران برای شرکت در این مراسم به زنجان سفر می‌کنند.

برای به اجرا درآمدن این مراسم،‌ تدارکات بسیاری از جمله اسکان و حمل و نقل عزاداران دیگر مناطق صورت می‌گیرد.

در جریان این مراسم، اشعاری چون «یل یاتار طوفان یاتار، یاتماز حسینین پرچمی»،‌ «هانسی گروهین بئله مولاسی وار – شیعه‌لرین حضرت عباسی وار»، «من ابوالفضلم علمدار قیام، پیرو خط حسینم والسلام، هیهات من‌الذله» و «ای درس بصیرت ویرن عالملر عباس» به صورت هم‌خوانی، خوانده می‌شود.

دومین قربانگاه جهان اسلام

در مسیر دسته حسینیه مراسم یوم‌العباس ذبح دام است. در سال ۱۳۲۸ش برای اولین بار چهار رأس گوسفند در مسیر دسته حسینیه ذبح شد.

این تعداد در سال ۱۳۴۱ش به هفت رأس رسید. از این سال تعداد قربانی‌های مسیر دسته حسینیه افزایش یافت به‌طوری‌که در سال ۱۳۵۲ به ۳۵۰ رأس، ۱۳۵۳ به ۶۵۰ رأس، ۱۳۸۳ به ۶۴۰۰ رأس و در سال ۱۳۸۹ به بیش از ۱۲۰۰۰ رأس رسیده است که بعد از قربانگاه منا در مکه، اولین رتبه را در زیادت قربانی در جهان اسلام دارد